Ćwiczenia usprawniające grafomotorykę i sprawność manualną – cz.1

Grafomotoryka to najprościej rzecz ujmując umiejętność rysowania i pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne przygotowują dziecko do nauki pisania. Nauka rysowania i pisania to pewien ciąg przyczynowo – skutkowy, pewien proces, który z założenia musi trwać. Rozwój grafomotoryki dziecka trwa kilka lat. Początkowo elementy rysowane przez dziecko są nierozpoznawalne, najczęściej rysowane są linie nieregularne, kropki lub koliste figury. Dopiero później pojawiają się regularne linie pionowe i poziome, które mogą krzyżować się. Czterolatek często ma problem z zaplanowaniem rysunku, rysuje głowonogi, jego rysunki mogą być jeszcze uproszczone, lecz zazwyczaj kolorowe. Sześciolatek rysuje obrazek zgodnie z proponowanym tematem, widać na rysunku zróżnicowanie płci, dużo szczegółów, elementów charakterystycznych.

Kiedy dziecko rozpoczyna edukację szkolną, często słyszy od nauczycieli i rodziców: „Pisz ładnie!". Spełnienie tej prośby nie zawsze jest jednak łatwe. Przyczyny brzydkiego pisania mogą być różne. Wystarczy, że dziecku zmęczy się ręka podczas gry w piłkę, wykonywania ćwiczeń gimnastycznych lub niesienia ciężkiego przedmiotu. Niekorzystnie zmienia się wygląd pisma również pod wpływem silnych emocji, czy też konieczności szybkiego notowania. Brzydko piszą uczniowie, którzy nie nauczyli się kształtnego pisania, nie opanowali właściwych nawyków ruchowych, na przykład kolejności ruchów podczas kreślenia liter, sposobów właściwego łączenia liter, prawidłowego trzymania długopisu. Brak wysiłku wkładanego w czynność pisania może wynikać z niskiej motywacji do pracy, nie przywiązywania wagi do prawidłowego zapisu, braku wymagań ze strony dorosłych.

Sprawność motoryczna dzieci jest ważnym czynnikiem warunkującym kształtne pisanie, dlatego na zajęciach ruchowych w klasach I-III są prowadzone ćwiczenia ukierunkowane na płynność ruchową, orientację w przestrzeni, ogólną sprawność ruchową ciała w zakresie mięśni większych oraz zręczność manualną.

Ważną rolę odgrywa także prawidłowe ułożenie zeszytu. Powinien znajdować się on na linii środkowej ciała z lekkim odchyleniem:

- dzieci praworęczne – lewy dolny róg kartki bliżej osoby piszącej,

- dzieci leworęczne – prawy dolny róg kartki bliżej osoby piszącej.

JAK MOŻNA POMÓC DZIECKU Z OBNIŻONĄ GRAFiką PISMA?

1. Należy pilnować prawidłowej postawy dziecka podczas pisania, rysowania i innych zajęć wykonywanych przy biurku lub stoliku. Może nie być jednak wcale takie łatwe. Dzieci, które przyjmują nieprawidłową postawę podczas siedzenia na krześle mają  często słabe mięśnie brzucha i pleców, które nie utrzymują sylwetki w pionie. W związku z tym warto zapisać dziecko na ćwiczenia ogólnorozwojowe, które wzmocnią dane mięśnie. Jeśli dziecko ma dobrze rozwinięte poczucie równowagi, zamiast krzesła można mu dać do siedzenia piłkę, dobraną odpowiednio do wzrostu lub dysk rehabilitacyjny. Oba te przedmioty również pomogą we wzmacnianiu w/w mięśni.
2. Krzesło i stolik również powinny być dostosowane do wzrostu dziecka. Najlepiej, żeby krzesło było również wygodne i odpowiednio wyprofilowane.
3. Przybory do pisania powinny być odpowiednio dobrane (grubsze, fakturowane). Gdy problem dotyczy chwytu pisarskiego, na narzędzie pisania można założyć specjalną nakładkę, która zmusi dziecko do prawidłowego trzymania . Takie nakładki dostępne są w większości sklepów papierniczych.
4. Ważną rolę odgrywa także prawidłowe ułożenie zeszytu. Powinien znajdować się on na  linii środkowej ciała z lekkim odchyleniem:

            - dzieci praworęczne – lewy dolny róg kartki bliżej osoby piszącej,

            - dzieci leworęczne – prawy dolny róg kartki bliżej osoby piszącej.

Istotny jest również dobór przyborów do pisania. Posługiwanie się ołówkiem i piórem zwiększa szanse na ładne pismo.

 
Około 25% osób utrzymuje narzędzie pisania w sposób odmienny od prawidłowego. Chwyt przyboru ma znaczenie dla rozkładu sił w obrębie piszącej ręki, może jednak nie mieć wpływu na szybkość i czytelność zapisu w sytuacji gdy nie jest mocno zniekształcony!! Bardziej celowe w tej sytuacji będzie ćwiczenie wzorców literowych, aniżeli korygowanie sposobu trzymania przyboru!!!

Warto także wzmocnić mięśnie pasa barkowego, rąk oraz dłoni (ćwiczenia na te partie podane są poniżej). Jeśli problemy są już zauważalne, a wdrożone pomoce nie odnoszą skutku, warto zbadać czy problemy dziecka nie wynikają z zaburzeń przetwarzania sensorycznego (integracja sensoryczna).

Oto kilka propozycji ćwiczeń, które pomogą w utrzymaniu prawidłowej postawy ciała, wzmocnieniu mięśni i ostatecznie w poprawie grafiki pisma. Ćwiczenia zawsze zaczynamy od aktywności dużych grup mięśniowych, kończąc pracą przy stoliku:

 

ĆWICZENIA WZMACNIAJĄCE MIĘŚNIE:

1. Utrzymywanie pozycji wyprostnej na podłodze (jak najdłużej). Pozycja wyprostna: leżymy na brzuchu z rękami uniesionymi i wyciągniętymi do przodu oraz z nogami uniesionymi i wyciągniętymi do tyłu. Miarą wytrzymania w tej pozycji może być wspólnie mówiony wiersz, który z czasem powinien się wydłużać.
2. W pozycji leżącej na plecach podciąganie nóg do siebie na zmianę (raz jedna, raz druga) na 3 sekundy i zmiana nogi. Powtórzyć 10 razy.
3. Leżąc na plecach ugiąć w kolanach obie nogi i jedną założyć na drugą. Następnie należy odpychać od siebie kolano tej założonej nogi przez około 3 sekundy, powtórzyć 10 razy.
4. Pozycja – leżenie na plecach. Nogi ugięte w kolanach, dłonie pod głową, łokcie leżą równolegle do podłogi. Unosimy lekko głowę, brodę ciągnąć do sufitu, aż poczujemy napięcie mięśni brzucha. Należy tak wytrzymać 3 sekundy. Następnie położyć głowę na podłodze. Odpocząć. Ćwiczenie powtórzyć 10 razy.
5. Pozycja na czworaka: podnoszenie jednocześnie ręki prawej i nogi lewej, przytrzymać 3 sek.  Wrócić do pozycji wyjściowej. Zmienić nogę i rękę. Całość powtórzyć 20 razy.
6. Obroty rąk - do przodu, do tyłu jednocześnie z utrzymywaniem wzroku na jednym przedmiocie
7. Stanie w parze dotykając się plecami, skłony w dół i w górę z jednoczesnym dotknięciem dłoniami partnera pod nogami i nad głową
8. Wykonywanie pompek w pozycji stojącej na ścianie
9. Turlanie się po dużej piłce - do przodu z podporem: ręce - podłoga i do tyłu z podporem: nogi- podłoga
10. Skoki na piłce z uszami lub siedzenie na piłce i wychylanie się w różne strony: do przodu, do tyłu, na boki.

ĆWICZENIA STOLIKOWE:

1. Mocne zaciskanie dłoni. Dziecko zaciska dłonie z kciukami na zewnątrz, następnie powoli je otwiera, prostując palce. Powtórzyć 10 razy.
2. Spacery palcami po stole w różnych kombinacjach np. kciuk ze wskazującym. Ćwiczą obie ręce, raz na zmianę, innym razem jednocześnie.
3. Przeprowadzanie korali po drucianym labiryncie, którego kształt można zmieniać za każdym razem. /Potrzebny będzie kawałek drutu, który wyginamy w dowolny sposób/.
4. Malowanie farbami za pomocą palców - biorą w tym udział obie ręce i wszystkie palce na zmianę.
5. Łączenie punktów bez odrywania ręki.
6. Rysowanie drogi w labiryncie.
7. Zabawy z kalką- przerysowywanie obrazka za pomocą kalki.
8. Malowanie obrazków.
9. Ćwiczenia kaligraficzne- pisanie liter najpierw po śladzie, później bez z zachowaniem ich kształtów.
10. Dorysowywanie brakującej połowy obrazka itp.

                                                                                         C.D.N…

Przygotowała: Ewa Zubowicz – nauczyciel terapii pedagogicznej