Ćwiczenia rozwijające zdolność koncentracji uwagi i pamięć

Koncentracja uwagi to umiejętność skupienia się na wykonywanej czynności bez rozpraszania się pod wpływem innych bodźców.

Jest ona niezbędna podczas wykonywania różnych świadomych działań i rozwija się w życiu człowieka stopniowo.

O zaburzeniach uwagi dziecka możemy mówić wówczas, gdy stopień koncentracji jest nieadekwatny w stosunku do wieku.

Po ukończeniu 5 roku, dziecko powinno posiadać już zdolność podzielności uwagi, tzn. że jest w stanie wykonywać dwie czynności jednocześnie, np. słuchać rodzica i bawić się. Powinno również potrafić skupić się na czymś dłużej bez rozpraszania.

W dzisiejszych czasach coraz więcej dzieci ma problem z koncentracją uwagi. Często spotykamy się z tym, że są nadmiernie pobudzone i mają skłonności do stałego rozpraszania się na lekcji. Wykonują kilka rzeczy jednocześnie, przy tym nie kończą rozpoczętych czynności.

Kolejnym objawem jest popełnianie dużej ilości błędów o różnorodnym charakterze np. błędy ortograficzne, interpunkcyjne, merytoryczne. Dziecko, które ma problem z koncentracją uwagi bardzo szybko się męczy, narzeka na złe samopoczucie, ból głowy, brak siły. Następnym objawem jest zapominanie przed chwilą usłyszanego polecenia oraz trudności w odnalezieniu się w sytuacji zadaniowej.

Koncentrację uwagi, pamięć i wyobraźnię można rozwijać dzięki stosowaniu różnych ćwiczeń, metod oraz technik zapamiętywania.

Istotne jest jednak przestrzeganie pewnych zasad:

1.Wymagania stawiane dziecku powinny być dla niego możliwe do zrealizowania, zgodne z  poziomem jego rozwoju psychofizycznego

2.Ćwiczenia koncentracji uwagi powinny towarzyszyć dziecku na co dzień w jego  naturalnych aktywnościach (w zabawie, czynnościach samoobsługowych, wykonywaniu obowiązków domowych).

Przykład rodziców będzie je uczył,  jak organizować swoją pracę: warto używać kalendarza, karteczek samoprzylepnych, spróbować zaplanować z dzieckiem jego zajęcia, np. stworzyć harmonogram tygodnia, określić czas na naukę, zabawę, obowiązki, czas wolny

3. Podczas codziennych rozmów z dzieckiem niezbędne jest utrzymywanie z nim kontaktu wzrokowego, uważne słuchanie i autentyczne zainteresowanie jego przeżyciami

- jeśli gubi wątek, jest chaotyczne w swoich wypowiedziach należy delikatnie naprowadzać je na główny temat, reagować na to, co mówi, aby wiedziało, że rodzic go słucha

 4. Ważne jest podkreślanie staranności i dokładności w działaniu - pokazywanie dziecku, że efekt końcowy zależy od szeregu mniejszych czynności, a dokładne wykonanie każdej z nich jest niezbędne, aby osiągnąć zamierzony cel.                                                      

Wspólne gotowanie może być dobrym ćwiczeniem - warto zaproponować dziecku wspólne przygotowanie jego ulubionego dania albo deseru, zadbać o to, by dokładnie wykonywało kolejne etapy pracy. Radość ze wspólnego posiłku będzie dowodem na to, że warto być  uważnym i dokładnym w wykonywaniu podejmowanych działań

5. Ukierunkowana aktywność fizyczna, sport jest dobrym sposobem na rozładowywanie nadmiaru energii, która często towarzyszy dzieciom z trudnościami w koncentracji uwagi

6. Na zdolność koncentracji uwagi dobry pływ ma słuchanie muzyki - dr Alfred Tomatis odkrył, że dźwięki o odpowiedniej częstotliwości i wysokości pobudzają korę mózgową do działania, poprawiają koncentrację i pamięć, wzmagają kreatywność i podnoszą motywację. Muzyka o odpowiednim natężeniu wprowadza obie półkule mózgowe w stan  równowagi, co sprzyja przyswajaniu wiedzy - warto słuchać utworów Mozarta lub chorałów gregoriańskich, ważne by były to utwory instrumentalne

7. Należy zadbać o właściwą organizację miejsca i sposobu pracy dziecka:

 − biurko powinno być uprzątnięte, bez zbędnych przedmiotów odwracających uwagę, na biurku powinny znajdować się tylko te podręczniki, zeszyty i przybory, z których dziecko aktualnie korzysta  

− podczas pracy w pokoju powinna panować cisza (wyłączony telewizor, sprzęt grający i elektroniczny), by umożliwić maksymalną koncentrację uwagi dziecka na zadaniach

− dobrym pomysłem jest wprowadzenie stałej pory wykonywania zadań, zaplanowanie kolejności ich wykonywania, przejrzenie zeszytów, ćwiczeń

− wskazane jest stosowanie regularnych przerw, podczas których dziecko będzie mogło  odejść od biurka, skorzystać toalety, wykonać kilka ćwiczeń ruchowych

− zmieniać rodzaj aktywności, np. wykonywać zamiennie zadania wymagające większej ilości czytania, a potem polegające na rysowaniu czy pisaniu

−korzystać z metod polisensorycznych , czyli takich , które angażują wszystkie zmysły

( wzrok, słuch, dotyk, ruch, itd. ) - zapamiętujemy 20 %  z tego , co usłyszeliśmy, 30%  tego, co zobaczyliśmy, 50% tego, co usłyszeliśmy i zobaczyliśmy, 90%  tego, co sami zrobiliśmy

− systematycznie utrwalać i powtarzać zdobywane wiadomości

− doceniać cząstkowe etapy pracy, chwalić za wytrwałość i włożony wysiłek.

 

Przykładowe ćwiczenia , gry i zabawy usprawniające koncentrację uwagi i pamięć

1. Rozwiązywanie krzyżówek, rebusów, labiryntów, dyktand graficznych, porównywanie   ilustracji, łączenie punktów, …

2. Gry typu „ papier - ołówek”, np . statki , kółko i krzyżyk, państwa – miasta.

3. Gry planszowe ( np . warcaby, szachy, Chińczyk ), układanki , puzzle, memory, bierki, Mozaika, itp.  

4. Zabawa w „ papugę” - dorosły i dziecko powtarzają zdanie, stopniowo je rozbudowując

   - ćwiczenie rozwija koncentrację uwagi i bezpośrednią pamięć słuchową.

 

PRZYKŁAD:

rodzic: „Jestem dziewczynką”

dziecko: „Jestem dziewczynką, mam na imię Ala”

rodzic: „Jestem dziewczynką, mam na imię Ala, lubię cukierki czekoladowe ”

dziecko: „Jestem dziewczynką, mam na imię Ala, lubię cukierki czekoladowe z nadzieniem

karmelowym” itd .

Modyfikując to ćwiczenie można powtarzać szeregi cyfr, kolorów, nazwy zwierząt, słów

na o kreśloną literę itp ., a także powtarzać je wspak, rozpoczynając od krótkich szeregów  

złożonych z 2, 3 pozycji

PRZYK ŁAD

rodzic: żółty, niebieski, czerwony

dziecko: czerwony, niebieski, żółty

rodzic: zielony, żółty, pomarańczowy, niebieski

dziecko: niebieski, pomarańczowy, żółty, zielony

5. lampa, nos, podłoga - rodzic mówi podane słowa i wskazuje ręką na lampę, nos, podłogę

    ( dziecko naśladuje), następnie rodzic co innego mówi, co innego pokazuje - zadaniem

    dziecka jest pokazywanie tylko tego, co mówi rodzic.

6. Czytanie i słuchanie opowiadania - rodzic czyta opowiadanie lub bajkę, a zadaniem dziecka jest reagowanie na wybrane słowo,

np . słowo„ pałac ” - dziecko klaszcze, słowo

    „ rycerz” - dziecko podnosi rękę.

7. Zabawa w „automatycznego pilota ” - dziecko z zawiązanymi oczami musi przejść przez pokój omijając rozłożone na podłodze przeszkody, kierując się jedynie wskazówkami rodzica - ćwiczenie kształtuje ponadto orientację w przestrzeni, utrwala schemat własnego  ciała i znajomość stron prawo - lewo, np .: „zrób 3 kroki w lewo, zatrzymaj się, zrób 1 krok nad przeszkodą, obróć się w miejscu w prawo... ”.

8. Zapamiętywanie rytmów - dziecko ma za zadanie wysłuchać rytmu zademonstrowanego  przez rodzica (np. za pomocą cymbałków, bębenka lub klaśnięciami ), a następnie wystukać go samodzielnie; w wersji dla starszych dzieci przedstawiamy dźwięki, np. za pomocą   klocków: 1 klaśnięcie - żółty klocek, 1 tupnięcie - 1 czerwony klocek, dziecko wysłuchuje rytm i przedstawia go za pomocą klocków.

9.Wykreślanie w tekście np . określonych liter, wyrazów o określonej liczbie liter czy  zawierających daną literę; dla dzieci starszych: wykreślanie wyrazów będących określonymi częściami mowy, wykreślanie wyrazów z „ż”, „ ch” itp.

10. Drukarka: rodzic „rysuje” na plecach dziecka figury geometryczne, litery, cyfry, a zadaniem dziecka jest odgadnięcie rysunku, litery lub narysowanie ich na kartce ,

11. Kolorowanie z wykorzystaniem coraz bardziej popularnej techniki zentangle

   (np. „ Zentangle. Sztuka ozdabiania dla dzieci ”, wyd . Wilga) , rysowanie mandali.

12. Wykonywanie działań matematycznych w pamięci, zabawy typu odliczanie od stu wstecz np. co 6 (100 – 6 = 94, 94 - 6 = . . . itd .).

13. Słuchanie audiobooków lub tekstu czytanego głośno przez rodzica z jednoczesnym  śledzeniem tekstu, a następnie opowiadanie treści lub układanie planu wydarzeń.

14. Zadanie dla dziecka: leżąc przed snem w łóżku postaraj się dokładnie przypomnieć sobie,

    np. co robiłeś dzisiaj między 15:30 a 16: 00 albo co robiłeś podczas długiej przerwy  w  szkole lub,  jak był ubrany dziś twój najlepszy kolega.

    Ważne jest, aby praca z dzieckiem miała charakter zabawy, wiele propozycji może być  realizowanych w trakcie rutynowych czynności, np. wspólnego spaceru , w drodze do lub ze szkoły, na zakupach….

 

LITERATURA I POMOCE WSPOMAGAJĄCE KONCENTRACJĘ UWAGI:

1.System Edukacji PUS i Mini - PUS z dostępnymi zeszytami ćwiczeń, np. „ Rusz głową”,

 „ Skoncentruj się”, www.pus.pl

2. „ Dyktanda graficzne”, Z. Handzel ,

4. „ 100 ćwiczeń poprawiających koncentrację uwagi (opartych na analizatorze wzrokowym)

    oraz wspomagających doskonalenie umiejętności czytania i pisania ”, G. Pawlik,

5 .„ Rusz głową i . .. figurą” , M. Hinz,

6. „Ćwicz swoją koncentrację! Zabawne zadania dla uczniów szkoły podstawowej”, A. Solms

7. Seria „Kapitan Nauka ”, wyd . EDGARD,

8. „Trening koncentracji dla uczniów” , J . Święcicka ,

9. „Koncentracja. Skuteczny trening skupiania uwagi” , A. Forzpańczyk.

 

Uczniom, którzy chętniej korzystają z multimedialnych rozwiązań proponuję bezpłatną ofertę firmy Librus z łamigłówkami i zagadkami do pobrania oraz materiałami do druku. Dorośli, którzy lubią pogimnastykować swój umysł też chętnie z tego skorzystają.

POLECAM: portal.librus.pl/artykuly/cwicz-umysl-bezplatnie-lamiglowki-i-zagadki-do-pobrania

 

Przygotowała: Ewa Zubowicz – nauczyciel terapii pedagogicznej.