ROZWÓJ UCZUCIOWY

Sfera emocjonalna ulega w wieku szkolnym wielkim przeobrażeniom w kierunku coraz większej intelektualizacji emocji oraz rozwoju uczuć wyższych, co łączy się z rozwojem całej osobowości dziecka. W pierwszych latach wieku szkolnego nierzadko dziecko wyraża jeszcze w sposób burzliwy swoje emocje. Zarówno emocje pozytywne jak: radość, wzruszenie, tkliwość, jak i negatywne – strach, złość, gniew, mają wyraźną przyczynę i są skierowane ku określonemu przedmiotowi. Dziecko stara się zwłaszcza w sytuacjach szkolnych, wobec osób obcych, pohamować je i nad nimi zapanować. Udaje mu się to tylko częściowo, gdyż reakcje emocjonalne w tym wieku bywają jeszcze bardzo wyraziste dla otoczenia. Z wiekiem dochodzi do coraz lepszego poznawania nad reakcjami emocjonalnymi Dziecko w wieku szkolnym staje się zdolne do przeżywania trwających dłużej stanów emocjonalnych lub nastrojów uczuciowych, powstających pod wpływem sytuacji i zdarzeń ważnych dla dziecka. Aktywność i ruchliwość należy do charakterystycznych cech dziecka w tym wieku. Jeśli stwarza mi się warunki i prawidłowo organizuje tę aktywność, zjawia się u dziecka trwały, pozytywny nastrój. Zachowanie dziecka jest pozytywne i zrównoważone. Gdy otoczenie usiłuje zahamować za wszelką cenę tę aktywność, zaczynają zachodzić negatywne zmiany w jego samopoczuciu. Przyczyniają się do tego również niepowodzenia w szkole. Najwyższą formą życia emocjonalnego są rozwijające się uczucia wyższe - jako trwały, określony i w znacznym stopniu uświadamiany przez dziecko stosunek emocjonalny do ludzi, przedmiotów, zjawisk. Powstawanie i przejawianie się emocji i uczuć wyższych - poznawczych, moralnych, estetycznych i społecznych ma podstawy biologiczne i społeczne. Rozwój uczuć wyższych ma ścisły związek z kształtowaniem się osobowości dzieci w wieku szkolnym.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI

 Do zjawisk osobowości należę złożone procesy motywacji, postawy, wartości, zainteresowania, uczucia, zdolności, temperament. Młodszy wiek szkolny charakteryzuje doskonalenie się struktury całej osobowości. Dokonuje się proces przeobrażania istniejących dziecku właściwości i pojawiają się nowe. Następuje dalszy intensywny rozwój "osobowościowych mechanizmów" zachowania się. Centralnym ogniwem wyznaczającym rozwój dziecka jest je go "wewnętrzna pozycja", na którą składa się własny stosunek dziecka do obiektywnej sytuacji i miejsca, jakie zajmuje w życiu i jakie chce zająć. O prawidłowym lub zaburzonym rozwoju dziecka decydują wpływy środowiska i wychowania. Wrodzone cechy temperamentu mają znaczenie w tym sensie, iż wyznaczają w pewnym stopniu poziom "energii życiowej" i aktywności dziecka. Ukierunkowanie jej zależy już od innych poza biologicznych czynników. W bezpośrednim związku z aktywnością własną dziecka i jej ukierunkowaniem pozostaje motywacja do działania. Motywy stanowią główną siłę napędową do podejmowania wszelkich działań. W okresie rozpoczynania nauki i w pierwszej fazie młodszego wieku szkolnego dzieci cechuje ogólna motywacja d do uczenia się. Włączenie się w tę działalność daje dziecku poczucie wyższej pozycji społecznej i wpływa pobudzająco na jego aktywność. W miarę przechodzenia w uczeniu się do konkretnych zadań, różnicuj się motywy szczegółowe pobudzające do wykonywania tych zadań. Osiągnięcia dziecka w rozwoju umysłowym i społecznym rozszerzają jego kontaktu rzeczywistością, co rzutuje na procesy motywacyjne. Motywacja dzieci pogłębia się i zwiększa się jej zasięg. W miarę rozwoju osobowości motywy dowolne stają się dominujące i trwałe, przekształcając się w bezpośrednio czynne i pobudzające potrzeby wyższego rzędu. Struktura osobowości osiąga drugi stopień rozwoju, który cechuje się potrzebami wyższego rzędu i tym, iż większą rolę w motywacji do działania zaczynają odgrywać przekonania. Ukierunkowanie osobowości dzieci nadaję także doświadczenia i działalność rozwijana przez nie i w innych dziedzinach. W młodszym wieku szkolnym charakterystyczny jest płynny i niestały charakter zainteresowań. Zawsze jednak dzieci w znacznym stopniu odzwierciedlają zainteresowania ich otoczenia społecznego które im dostarczają bodźców powodujących powstanie pierwszych dziecięcych zainteresowań. Budzą się one łatwiej, jeśli doświadcz nią dziecka połączone są z jego zdolnościami. Młodszy wiek szkolny to okres zainteresowań wyraźnie obiektywnych kiedy dziecko zaciekawia już nie tylko sama czynność, ale i wytwór będący jego skutkiem. Zainteresowania w tym okresie dotyczą licznych dziedzin i przedmiotów, mają szeroki zakres. Jednak zainteresowania sportem i zabawami ruchowymi oraz zainteresowania poznawcze o charakterze rozrywki intelektualnej należą do czołowych zainteresowań tego wieku. Tendencje do słabnięcia wykazują zainteresowania dzieci szkołą i zajęciami z nią związanymi, zabawy lalkami, rysunkami. Wyraźnie zaś wzrasta zainteresowanie do majsterkowania, rodzi się np. kolekcjonerstwo.

 ROZWÓJ MORALNY

 Dzieci w pierwszej fazie młodszego wieku szkolnego znajdują się w heteronomicznym stadium rozwoju moralnego dziecko uznaje za sprawiedliwe wszelkie nakazy i zakazy formułowane i wysuwane przez dorosłych. Autorytet dorosłych jest bardzo wielki. Postawy dziecka wobec prezentowanych przez dorosłych norm są określane jako realizm moralny lub konformizm społeczno - moralny. Jego podstawą wg Piageta jest szacunek dla wieku oraz "przymus intelektualny" ze strony dorosłych. Oznaką heteronomii jest także traktowanie groźby i kary jako głównego powodu przestrzegania norm moralnych. Druga faza tego okresu zawiera już pierwsze przejawy autonomii moralnej, polegającej na szacunku dla reguł wynikających ze wzajemnego porozumienia, poszanowania 10 dla zasady wzajemności oraz brania pod uwagę przy ocenie czynu i intencji sprawcy. Jest to jednak faza przejściowa od heteronomii do autonomii. Sądy moralne i postawy kształtują się w sytuacjach życia społecznego dziecka. Silne poczucie więzi z grupą i odczuwanie od niej zależności, ukształtowane u większości dzieci pod koniec tego okresu, może rodzić sytuacje konfliktowe, w których dziecko ulega naciskowi grupy, walcząc z poprzednio utrwalonymi postawami. W świetle podziału stadiów norm moralnych wg N. Bulla dzieci w młodszym wieku szkolnym przechodzą od heteronomii do socjonomii. Przechodzenie na wyższy poziom rozwoju moralnego zależy w dużej mierze od warunków życia dziecka i oddziaływań wychowawczych. Moralne normy zachowania się dziecko może przyjąć od dorosłych zrozumieć i uczynić własnymi tylko wtedy, gdy zaczną mieć one dla niego konkretne znaczenie życiowe, zostaną uformowane w toku jego społecznej praktyki i gdy będą odczuwane jako właściwe. W końcu tego okresu tylko niektóre dzieci, wychowywane w sprzyjających warunkach, stają się zdolne do pryncypializmu moralnego tj. do uznania wartości, norm i przestrzegania ich nie ze względu na otoczenie społeczne, lecz dla nich samych. Dziecko staje się świadomym współtwórcą zasad współżycia obowiązujących w życiu społecznym i uznaje je za własne. Zaczyna rozumieć umowność, relatywizm, norm moralnych. W związku z uznaniem wartości autonomicznej norm moralnych zmianie ulegają też oceny przez dziecko postępowania własne- go i innych osób. Przeobrażenia w postawach i ocenach społeczno- moralnych tego okresu należę do stery zjawisk charakterologicznych i zaczynają określać indywidualne oblicze poszczególnych dzieci.

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Rozwój społeczny to szereg zmian w osobowości dziecka w wyniku których staje się ono zdolne do życia, działalności i pełnienia określonych ról w społeczeństwie. Dla rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym istotne są warunki środowiskowe - dom rodzinny, szkoła i nauczyciele, inne instytucji wychowania zbiorowego oraz grupy rówieśnicze. Rodzina odgrywa szczególną rolę w kształtowaniu postaw społecznych i moralnych. Specyficzną funkcją rodziny jest zapewnianie dziecku poczucia bezpieczeństwa i oparcia uczuciowego w nowych i trudnych sytuacjach. Szkoła wprowadza uczniów w kulturę kraju, zaszczepia normy postępowania, ideały, kształtuje światopogląd, wyrabia post wy i przekonania. Przygotowuje więc do współżycia i współdziałania w społeczeństwie. Funkcję uspołeczniania dzieci dzieli szkoła z innymi środowiskami, wśród nich duże znaczenie mają grupy rówieśnicze. Społeczny rozwój dzieci przebiega stopniowo od okresu "grup przelotnych"- mało licznych, powstających w zabawie do tworzenia tzw. "paczek" czy "band" - spontanicznie utworzonych przez dzieci szerszych grup lokalnych. Rozwijają one własne systemy wartości, obyczajów, rodzą "mody" zabawowe, dają poczucie osiągnięcia pozycji społecznej. W drugiej fazie tego okresu dokonuje się proces rzeczywistego kształtowania się życia grupy. Dziecko staje się pełnoprawnym i świadomym członkiem zespołu klasowego. Ma silne poczucie więzi ze swoją grupą i odczuwa swoją od niej zależność. Chętnie podejmowaną i kształcącą w tym wieku formą aktywności dziecięcej są grupowe zabawy ruchowe z regułami gry. Współzawodnictwo zaznacza się także w nauce i grach intelektualnych. Dzieci starają się uzyskać określoną pozycję w zespole, zdobyć szacunek i autorytet u kolegów. Samopoczucie dziecka w zespole i ocena własnych możliwości zależy od stosunku do niego kolegów, a samoocena ma bezpośredni wpływ na rozwój umysłowy i uczuciowy dziecka. Konflikty i napięcia absorbują siły psychiczne i energię, zaś eliminowanie wstrząsów uczuciowych,  wzajemna sympatia i przychylność między dziećmi wzmagają życie społeczne i aktywność intelektualną.

 

BIBLIOGRAFIA l. "Elizabeth B. Hurlock - "Rozwój dziecka" Warszawa 1985 2. Maria Przełącznik - Gierowska - "Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa WSiP 1985 3. Maria Przełącznikowa - "Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży" Warszawa 1967 PZWS 4. Maria Żebrowska - "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży" Warszawa 1973 PWN 5. Maria Zebrowska - "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży wydanie szóste zmienione i rozszerzone" Warszawa 1975 PWN   Źródło: www.sportosporto.pl