Gimnastyka buzi i języka

Prawidłowa mowa wpływa na całokształt rozwoju dziecka, jego kontakty z rówieśnikami, sukcesy szkolne. Każdy rodzic chciałby, żeby jego dziecko mówiło płynnie, wyraźnie, było zrozumiałe, jasno formułowało myśli i komunikowało się z otoczeniem. Do tego potrzebne jest sprawne działanie narządów mowy.

 Realizacja każdej głoski wymaga innego układu języka, ust, zbliżenia zębów i innej pracy mięśni, odpowiedniego oddechu. Proces mowy jest więc procesem bardzo skomplikowanym, wymagającym współpracy wielu układów. 

Gdy nie wszystko działa tak jak należy, potrzeba odpowiedniej stymulacji i ćwiczeń. Gimnastyka buzi i języka ma więc na celu wypracowanie zręcznych precyzyjnych ruchów języka, warg, podniebienia miękkiego, mięśni policzków, żuchwy w synchronizacji z odpowiednim oddechem. Aby terapia logopedyczna miała sens potrzebne są systematyczne ćwiczenia. Pracujmy z dzieckiem codziennie po kilka minut. Oczywiście czas trwania należy dostosować do indywidualnych możliwości dziecka, a ćwiczenia prowadzić w formie zabawowej szczególnie z młodszymi dziećmi. Na ćwiczenia można wykorzystać każdą nadarzającą się okazję: spacer, jazdę samochodem, drogę do szkoły czy przedszkola, a nawet wieczorną toaletę. Podczas wykonywania ćwiczeń nie należy się śpieszyć (ważna jest precyzja ruchów), ani też nie należy wykonywać zbyt dużo ćwiczeń w ciągu jednych zajęć. Jednakże efektywność ćwiczeń tworzy się tylko poprzez wielokrotne ich powtarzanie.

Gimnastykę aparatu mowy rozpoczynamy od ćwiczeń najprostszych stopniowo zwiększając ich trudność. Na początku możemy wykorzystać naturalne sytuacje:

• Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem jak kotek. To ćwiczenie mniej eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka.
• Po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi miodem, kremem czekoladowym i poprośmy, aby zlizał je dokładnie jak miś czy kotek.
• Kiedy dziecko ziewa nie gańmy go, lecz poprośmy, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta.
• Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponujmy mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze.
• Przy porannym i wieczornym myciu zębów zaproponujmy dziecku liczenie zębów lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno.
• Podczas rysowania poprośmy dziecko, aby narysowało językiem kółko (dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust).
• Dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, żucie pokarmów a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.

Ćwiczenia usprawniające wargi

• Gruby miś - Nadymanie policzków, usta ściągnięte.
• Chudy zajączek - Usta w dzióbek, policzki wciągamy.
• Całuski  i uśmiechy - Usta układamy w dzióbek wysuwamy do przodu i cmokamy posyłając do siebie buziaki na zmianę z rozciąganiem ust w uśmiech.
• Zmęczony konik - Parskanie wargami.
• Podwieczorek  - Zjadanie bez użycia rąk paluszka trzymając go tylko pośrodku ust (lub wciąganie ustami ugotowanego długiego makaronu).
• Kto silniejszy? - Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami wycięty z kartki pasek  papieru i każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów.
• Rybka - Powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła, zęby zbliżone.
• Świnka - Wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.
• Wąsy kota- Wysuwanie warg jak przy wymawianiu „u”, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania jej między nosem a górną wargą. 
• Straż pożarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o, i-u, a-u
• Suszarka dla misia - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem i wydychanie go przez słomkę na misia.
• Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera itp.

Ćwiczenia usprawniające język (pionizacja)

• Kto dłużej - Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, kawałka wafelka. Buzia otwarta.  
• Konik  - Naśladowanie konika tj. kląskanie językiem. Płaski, szeroko ułożony czubek języka  „przyklejamy” do  podniebienia tuż za górnymi zębami, szybkim ruchem opuszczamy żuchwę. Język odkleja się wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.
• Huśtawka - Otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był huśtawką - raz do góry, raz do dołu.
• Karuzela - Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.
• Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.
• Malowanie sufitu - Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła. Tu można wykorzystać nutellę i zlizywać ją z podniebienia przy szeroko otwartych ustach (język wykonuje ruch w stronę gardła).
• Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa.
• Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz.
• Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony. Buzia pozostaje otwarta.

Ćwiczenia żuchwy

• Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.
• Krowa - naśladowanie przeżuwania.
• Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego

• Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.
• Chory miś - kasłanie z językiem wysuniętym na brodę.
• Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.
• Biedronka – Zasysanie słomką skrawków papieru i przenoszenie na obrazek np. kropek na biedronkę.
• Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu, buzia otwarta
• Kukułka i kurka - wymawianie sylab:

ku - ko, ku -ko,

uku - oko, uku - oko,

kuku - koko, kuku - koko.

 

Usprawnianie narządów artykulacyjnych nie musi być spowodowane wyłącznie zaburzeniami rozwoju mowy czy wadliwą wymową. Myślę, że zaproponowane ćwiczenia mogą mieć  również  charakter profilaktyczny. Mogą być sposobem na wspólne spędzanie czasu. Pamiętajmy, żeby wykonywać je w atmosferze zabawy i pełnego komfortu psychicznego dla dziecka.

 

                                                                                              Logopeda Joanna Adamska-Osojca